Καιρός: Ο ρόλος του ατλαντικού αντικυκλώνα και τα σενάρια για ψύχος στην Ευρώπη

Στις πιο πρόσφατες επικαιροποιήσεις των βασικών εποχικών προγνωστικών μοντέλων, ο ευρωπαϊκός χειμώνας 2025/26 φαίνεται να συνδέεται όλο και περισσότερο με ένα κομβικό στοιχείο της κυκλοφορίας στο βόρειο ημισφαίριο: τη θέση και την έκταση του ατλαντικού αντικυκλώνα μεταξύ Ισλανδίας και Σκανδιναβίας.

Δεν πρόκειται για μια τεχνική λεπτομέρεια, αλλά για έναν από τους καθοριστικούς παράγοντες που μπορούν να κατευθύνουν το ψύχος, τα καιρικά συστήματα και τις θερμοκρασιακές ανωμαλίες στην Ευρώπη τους επόμενους μήνες.

Οι προσομοιώσεις δείχνουν σημαντική διασπορά σεναρίων.

Ορισμένες προβολές επιμένουν σε ένα μπλοκάρισμα με επίκεντρο την Ισλανδία ή τη Γροιλανδία, άλλες το μετατοπίζουν προς τη Σκανδιναβία, ενώ κάποια ensemble προτείνουν μια πιο επιμήκη και κινητική δομή ανάμεσα στον Βόρειο Ατλαντικό και τη Βόρεια Ευρώπη.

Αυτή η μεταβλητότητα δεν αποτελεί απλώς «θόρυβο» των μοντέλων, αλλά αντανακλά πραγματική δυναμική αβεβαιότητα που σχετίζεται άμεσα με τη NAO, την AO και τη συμπεριφορά του πολικού στροβίλου, στοιχεία-κλειδιά για τη χειμερινή περίοδο.

Πιθανές διατάξεις μπλοκαρίσματος

Ένα σενάριο με αντικυκλώνα πάνω από την Ισλανδία ή τη Γροιλανδία είναι χαρακτηριστικό αρνητικής NAO. Σε αυτή την περίπτωση, η ζωνική κυκλοφορία του Ατλαντικού διαταράσσεται και αναγκάζεται να κινηθεί νοτιότερα, ευνοώντας εντονότερες μεσημβρινές ανταλλαγές αερίων μαζών.

Η δυτική και κεντρική Ευρώπη θα ήταν έτσι περισσότερο εκτεθειμένες σε εισβολές θαλάσσιου αρκτικού αέρα, με συχνές διαταραχές και πτώσεις θερμοκρασίας, ιδιαίτερα όταν τυχόν στρατοσφαιρικές διαταραχές καταφέρνουν να μεταδοθούν στην τροπόσφαιρα.

Διαφορετικό είναι το σενάριο ενός σκανδιναβικού μπλοκαρίσματος. Σε αυτή την περίπτωση, οι υψηλές πιέσεις στα υψηλά γεωγραφικά πλάτη αλληλεπιδρούν πιο αποτελεσματικά με τον Σιβηρικό αντικυκλώνα και την εκτεταμένη χιονοκάλυψη της Ευρασίας, ευνοώντας την κάθοδο ξηρών και πολύ ψυχρών ηπειρωτικών αρκτικών αερίων μαζών προς την κεντρική και ανατολική Ευρώπη.

Το ατλαντικό jet stream τείνει να κινείται νοτιότερα, επηρεάζοντας συχνότερα την Ιβηρική Χερσόνησο και τη Μεσόγειο, ενώ ο πυρήνας του ψύχους κατευθύνεται προς τα Βαλκάνια, την Ανατολική Ευρώπη και κατά διαστήματα ακόμη και την Ιταλία.

Μια τρίτη εκδοχή, που συχνά υποστηρίζεται από το ευρωπαϊκό μοντέλο ECMWF, προβλέπει ένα επιμήκες και λιγότερο στατικό σύστημα υψηλών πιέσεων μεταξύ Ισλανδίας και Σκανδιναβίας.

Πρόκειται για μια ενδιάμεση διαμόρφωση, ικανή να εναλλάσσει φάσεις μπλοκαρίσματος με γρήγορες ατλαντικές διαταραχές.

Το σενάριο αυτό συνάδει με την εικόνα ενός ιδιαίτερα δυναμικού χειμώνα, που χαρακτηρίζεται από απότομες μεταβάσεις μεταξύ ήπιων και διαταραγμένων περιόδων και ξαφνικά ψυχρά επεισόδια, αντί για μακρές σταθερές φάσεις.

Ο καθοριστικός ρόλος του πολικού στροβίλου

Κοινό στοιχείο σε πολλές εποχικές προβολές είναι η τάση για έναν ασθενέστερο και πιο διαταραγμένο πολικό στρόβιλο από το κανονικό.

Υποεποχικές αναλύσεις δείχνουν αυξημένη πιθανότητα σημαντικής αιφνίδιας στρατοσφαιρικής θέρμανσης (SSW) κατά τη διάρκεια του Ιανουαρίου, ένα φαινόμενο που συχνά μπορεί να αλλάξει ριζικά τη χειμερινή κυκλοφορία στην Ευρώπη.

Η αντίδραση του στροβίλου θα εξαρτηθεί, ωστόσο, από τον κυρίαρχο τύπο μπλοκαρίσματος. Ένας ισλανδικός αντικυκλώνας θα ευνοούσε μετατοπίσεις του στροβίλου, ενώ ένα σκανδιναβικό μπλοκάρισμα θα αύξανε την πιθανότητα διαχωρισμού του, με δυνητικά πιο σημαντικές συνέπειες για την εμφάνιση ηπειρωτικού ψύχους.

Στη συνέχεια, μια πιθανή επανασυγκρότηση του στροβίλου προς τα τέλη του χειμώνα και τον Φεβρουάριο θα μπορούσε να επαναφέρει πιο ζωνικές και ήπιες συνθήκες, ειδικά αν συνοδευτεί από βαθύ χαμηλό στη Γροιλανδία.

Ένας χειμώνας που θα χρειαστεί στενή παρακολούθηση

Συνολικά, η παρουσία της La Niña σε συνδυασμό με έναν ευάλωτο πολικό στρόβιλο υποδεικνύει έναν χειμώνα 2025/26 κάθε άλλο παρά μονότονο.

Η πιθανότητα ψυχρών εισβολών και χιονοπτώσεων εμφανίζεται αυξημένη, ωστόσο η γεωγραφική κατανομή και η διάρκεια αυτών των φαινομένων θα εξαρτηθούν καθοριστικά από το πού και πώς θα τοποθετηθεί ο ατλαντικός αντικυκλώνας.

Δεν διαφαίνεται ένας «παραδοσιακός» χειμώνας με μακρές σταθερές περιόδους, αλλά μια ιδιαίτερα μεταβλητή εποχή, κατά την οποία η Ευρώπη ενδέχεται να βιώσει έντονες αντιθέσεις: υγρές και θυελλώδεις φάσεις να εναλλάσσονται με αιφνίδιες αρκτικές εισβολές, κυρίως στις περιόδους μέγιστης αποδυνάμωσης του πολικού στροβίλου.

Αυτή ακριβώς η μεταβλητότητα αποτελεί το βασικό στοιχείο ενδιαφέροντος – και αβεβαιότητας – για τον ευρωπαϊκό χειμώνα που έρχεται.

*Με πληροφορίες από το Meteoweb.eu