Ανησυχητική πρόβλεψη: Οι μισές παραλίες της Γης θα έχουν εξαφανιστεί μέχρι το τέλος του αιώνα

Νέα έρευνα που πραγματοποιήθηκε στη Βραζιλία και στις παραλίες του Σάο Πάολο, κρούει τον κώδωνα του κινδύνου αναφορικά με την ανθρώπινη παρέμβαση στο περιβάλλον και αποδεικνύει πόσο καταστροφική μπορεί να είναι στη διατάραξη της βιοποικιλότητας αλλά και στη βιωσιμότητα του φυσικού πλούτου του πλανήτη μας.

Σύμφωνα με τη μελέτη οι παραλίες απειλούνται ολοένα και περισσότερο από τις ανθρώπινες δραστηριότητες, με αποτέλεσμα ένα καταστροφικό σενάριο οπού περισσότερες από τις μισές παραλίες που υπάρχουν στη Γη, να έχουν εξαφανιστεί ολοκληρωτικά μέχρι το τέλος του αιώνα.

Οι ερευνητές μελέτησαν 30 διαφορετικές παραλίες σε μήκος 150 χιλιομέτρων — από παρθένες ακτές μέχρι σημεία με λιμάνια, πόλεις και έντονη τουριστική κίνηση. Σε 90 σημεία, από την ξηρή άμμο έως τη ζώνη των κυμάτων, συνέλεξαν δείγματα με ειδικούς δειγματολήπτες που βυθίζονταν 20 εκατοστά στην άμμο.

Στο εργαστήριο, το υλικό κοσκινίστηκε και εξετάστηκε προσεκτικά.

Τα αποτελέσματα εντυπωσίασαν:
5.017 οργανισμοί και 172 είδη, βρέθηκαν και καταγράφηκαν.

Η μεγαλύτερη ποικιλότητα ειδών εντοπίστηκε στη ζώνη όπου σκάνε τα κύματα — ένα σημείο που σπάνια λαμβάνεται υπόψη στη χάραξη πολιτικής, αλλά αποδείχθηκε πραγματικό «hotspot» βιοποικιλότητας.

Οι επιστήμονες μέτρησαν παραμέτρους όπως το ύψος του κύματος, την κλίση της παραλίας και το μέγεθος των κόκκων της άμμου. Επιπλέον, δημιούργησαν δύο δείκτες: Πρώτος δείκτης ήταν ο Beach Index που περιγράφει πόσο «φιλικές» είναι οι φυσικές συνθήκες μιας παραλίας για τη ζωή. Υψηλή τιμή σημαίνει ήπια παραλία με λεπτή άμμο και μεγάλη ζώνη κυματισμού. Δεύτερος δείκτης ήταν ό Urbanization Index που αποτυπώνει το μέγεθος της ανθρώπινης παρέμβασης δηλαδή τη δόμηση, καθαρισμός με μηχανήματα, κίνηση οχημάτων, πλήθος επισκεπτών κ.ά.

Από τους δύο αυτούς δείκτες το συμπέρασμα ήταν σαφές: Οι φυσικές συνθήκες καθορίζουν την ποιότητα του οικοσυστήματος, αλλά η ανθρώπινη δραστηριότητα το υποβαθμίζει. Οι επισκέπτες και η δόμηση είχαν τη μεγαλύτερη αρνητική επίδραση — ιδιαίτερα στη βιομάζα και τον αριθμό ειδών. Ο μηχανικός καθαρισμός της άμμου μείωσε επίσης σημαντικά τη βιομάζα, ενώ κοντά στα αστικά κέντρα επικρατούσαν είδη που ευδοκιμούν σε διαταραγμένα περιβάλλοντα, εις βάρος της συνολικής ποικιλότητας.

Τα ανησυχητικά ευρήματα
Τα αποτελέσματα αυτής της μελέτης εντάσσονται σε μια ευρύτερη προειδοποίηση από τον επιστήμονα Όμαρ Ντεφέο από το Πανεπιστήμιο της Ουρουγουάη. Μιλώντας στο συνέδριο FAPESP Day Uruguay στο Μοντεβιδέο, εξήγησε ότι οι παραλίες σε όλη τη Νότια Αμερική και σε πολλά μέρη του κόσμου υφίστανται αυτό που ονομάζει «σύνθλιψη». Η διαδικασία αυτή συμβαίνει καθώς η στάθμη της θάλασσας αυξάνεται και η ανάπτυξη εξαπλώνεται στις αμμοθίνες και στην ξηρά άμμο. Ο συνδυασμός των παραγόντων αυτών βλάπτει τη ζωή στις ακτές, διαταράσσει την αλιεία και τον τουρισμό και αφήνει τις πόλεις πιο εκτεθειμένες σε καταιγίδες και διάβρωση.

Ο Ντεφέο τόνισε ότι οι αμμοθίνες, οι παραλίες και οι υποβρύχιες ζώνες αποτελούν ένα ενιαίο οικοσύστημα. Η άμμος κινείται μπρος-πίσω μεταξύ τους καθώς ο άνεμος και τα κύματα αλληλεπιδρούν. Όταν η ανάπτυξη εξαλείφει τις αμμοθίνες, η ακτή χάνει τον φυσικό της «αποσβεστήρα». Τα σπίτια και οι υποδομές γίνονται πιο ευάλωτα κατά τη διάρκεια ισχυρών καταιγίδων.

Η ομάδα του Ντεφέο διαπίστωσε ότι ο αριθμός των επισκεπτών είναι ο πιο επιβλαβής παράγοντας. Συνδέεται στενά με τη μείωση της ποικιλότητας ειδών και της βιομάζας στις παράκτιες περιοχές. Επιπλέον, τα κτίρια πάνω στην άμμο και η μηχανική καθαριότητα προκαλούν επίσης απώλειες. Η μελέτη, που δημοσιεύτηκε στο Marine Pollution Bulletin, ενισχύει την εικόνα ότι τα προβλήματα σε ένα μέρος της ακτής επηρεάζουν και άλλα. Η πίεση στην κορυφή της παραλίας μεταφέρεται στις ζώνες που φαίνονται μακριά από την ανθρώπινη δραστηριότητα.

Μια δεύτερη μελέτη που εξέτασε 315 παραλίες παγκοσμίως έδειξε ότι το ένα πέμπτο αντιμετωπίζει ήδη έντονη έως σοβαρή διάβρωση. Οι αντανακλαστικές και ενδιάμεσες παραλίες υφίστανται από τις χειρότερες επιπτώσεις λόγω του τρόπου που σπάνε τα κύματα.

Προς μια νέα πολιτική για τις ακτές
Τα ευρήματα δείχνουν ότι οι παραλίες δεν μπορούν πλέον να αντιμετωπίζονται μόνο ως χώροι αναψυχής. Η διαχείριση πρέπει να καλύπτει ολόκληρη τη ζώνη, από τους αμμόλοφους και τη στεγνή άμμο, μέχρι την παλιρροϊκή ζώνη και τον υποθαλάσσιο χώρο όπου σπάνε τα κύματα. Η προστασία αυτής της ενιαίας αλυσίδας είναι κρίσιμη για τη βιοποικιλότητα, την ανθεκτικότητα των πόλεων και την οικονομία.

Για να διατηρηθούν υγιείς και βιώσιμες οι ακτές, η διαχείριση πρέπει να λαμβάνει υπόψη ολόκληρη την ακτογραμμή. Οι αμμόλοφοι, η ανώτερη άμμος, οι παλιρροϊκές ζώνες και ο χώρος όπου σκάνε τα κύματα πρέπει να αντιμετωπίζονται ως ένα ενιαίο σύστημα. Ο περιορισμός του συνωστισμού, η αποφυγή βαριάς μηχανικής φροντίδας της άμμου και η περιορισμένη οικοδόμηση κοντά στην ακτή μπορούν να προστατεύσουν τις φυσικές διαδικασίες που υποστηρίζουν τη ζωή.