Γάζα: Η δύσκολη επόμενη μέρα μετά την απελευθέρωση ομήρων – Τα αγκάθια του σχεδίου Τραμπ και οι κίνδυνοι αποτυχίας

Η πρώτη φάση του σχεδίου κατάπαυσης του πυρός στη Γάζα φαίνεται να έχει ολοκληρωθεί, καθώς η Χαμάς παρέδωσε όλους τους ζωντανούς ομήρους που κρατούσε με αντάλλαγμα την απελευθέρωση εκατοντάδων Παλαιστινίων κρατουμένων.

Ωστόσο, τα χαμόγελα δεν κράτησαν πολύ. Η επιστροφή των λειψάνων των νεκρών ομήρων καθυστερεί, ενώ η συζήτηση για τη διακυβέρνηση της μεταπολεμικής Γάζας ανοίγει νέο κύκλο έντασης.

Οι όμηροι που επέστρεψαν και η σκιά των αγνοουμένων

Η συμφωνία προβλέπει την απελευθέρωση 48 ομήρων, Ισραηλινών και ξένων υπηκόων, που κρατούνταν στη Γάζα από την επίθεση της 7ης Οκτωβρίου 2023. Από αυτούς, μόνο 20 είχαν επιβεβαιωθεί ως ζωντανοί πριν από τη συμφωνία. Τη Δευτέρα, η Χαμάς παρέδωσε δύο ομάδες συνολικά 20 ατόμων στη Διεθνή Επιτροπή του Ερυθρού Σταυρού, ανάμεσά τους και παιδιά.

Όμως, η μεταφορά των σορών των νεκρών ομήρων έγινε εστία νέας αντιπαράθεσης. Ενώ η συμφωνία όριζε πως όλα τα λείψανα θα έπρεπε να παραδοθούν ως το μεσημέρι της Δευτέρας, η Χαμάς επέστρεψε μόνο τέσσερις σορούς. Το Ισραήλ μιλά για παραβίαση των όρων, ενώ Ισραηλινοί αξιωματούχοι εκτιμούν ότι δεν είναι βέβαιο αν η παλαιστινιακή οργάνωση γνωρίζει τον ακριβή τόπο ταφής όλων των θυμάτων.

«Απαιτούμε από τη Χαμάς να τηρήσει το μέρος της συμφωνίας», δήλωσε Ισραηλινός εκπρόσωπος, προσθέτοντας ότι «ο στρατός δεν θα ησυχάσει μέχρι να επιστρέψουν όλοι οι όμηροι και να ταφούν στο Ισραήλ».

Οι Παλαιστίνιοι κρατούμενοι που αφέθηκαν ελεύθεροι

Σε αντάλλαγμα, το Ισραήλ απελευθέρωσε 250 Παλαιστίνιους που εξέτιαν ποινές ισόβιας κάθειρξης και επιπλέον 1.718 κρατούμενους από τη Γάζα, μεταξύ των οποίων και 15 ανήλικοι. Η Χαμάς δημοσίευσε λίστες με τα ονόματά τους, ενώ τονίζεται ότι δεν περιλαμβάνονται υψηλόβαθμα στελέχη, όπως ο Marwan Barghouti και ο Ahmad Saadat, των οποίων η απελευθέρωση ήταν πάγιο αίτημα της οργάνωσης.

Από τους 250 κρατούμενους, περίπου 100 απελευθερώθηκαν στη Δυτική Όχθη, 15 στην Ανατολική Ιερουσαλήμ και 135 μεταφέρθηκαν ή απελάθηκαν στη Γάζα. Παράλληλα, η καθυστέρηση στην επιστροφή όλων των λειψάνων των ομήρων μπορεί να επιβραδύνει και τις επόμενες φάσεις της ανταλλαγής.

Η επόμενη φάση του σχεδίου – Ο ρόλος της διεθνούς δύναμης

Σύμφωνα με το ειρηνευτικό σχέδιο του Ντόναλντ Τραμπ, η κατάπαυση του πυρός σηματοδοτεί το πρώτο στάδιο μιας τριφασικής διαδικασίας. Ο ισραηλινός στρατός έχει ήδη αποσυρθεί από το 47% του παλαιστινιακού θύλακα, κρατώντας τον έλεγχο στο υπόλοιπο 53%, ενώ μια πολυεθνική δύναμη 200 στρατιωτών, υπό την επίβλεψη των ΗΠΑ, θα επιτηρεί την εφαρμογή της εκεχειρίας.

Η δύναμη αυτή περιλαμβάνει στρατιώτες από την Αίγυπτο, το Κατάρ, την Τουρκία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα, ωστόσο οι ΗΠΑ ξεκαθάρισαν ότι δεν θα υπάρξουν Αμερικανοί στρατιώτες εντός της Γάζας.

Το σχέδιο προβλέπει ότι η περιοχή θα αποστρατιωτικοποιηθεί, ενώ όλες οι υποδομές της Χαμάς θα καταστραφούν. Στο μεταβατικό στάδιο, τη διοίκηση θα αναλάβει μια προσωρινή παλαιστινιακή επιτροπή τεχνοκρατών, με την εποπτεία ενός «Συμβουλίου Ειρήνης» υπό την προεδρία του Ντόναλντ Τραμπ και με τη συμμετοχή του Τόνι Μπλερ.

Οι μεγάλες αντιφάσεις – Ποιος θα κυβερνήσει τη Γάζα;

Το πιο κρίσιμο ζήτημα είναι η διακυβέρνηση της μεταπολεμικής Γάζας. Η Χαμάς δηλώνει ότι δεν θα αποδεχθεί τον πλήρη αφοπλισμό της χωρίς τη δημιουργία ανεξάρτητου παλαιστινιακού κράτους, ενώ το Ισραήλ επιμένει πως δεν θα ανεχθεί την παραμονή της στην εξουσία.

Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, αν και έχει επισήμως αποδεχθεί το σχέδιο Τραμπ, εμφανίζεται αντίθετος στην επιστροφή της Παλαιστινιακής Αρχής στη Γάζα, φοβούμενος αποσταθεροποίηση. Από την άλλη, η Χαμάς υποστηρίζει ότι πρέπει να έχει λόγο στη νέα πολιτική δομή, στο πλαίσιο ενός «ενιαίου παλαιστινιακού κινήματος».

Αυτό το σημείο αποτελεί ίσως τη μεγαλύτερη πρόκληση για τη συνέχεια, καθώς χωρίς πολιτική συμφωνία καμία κατάπαυση του πυρός δεν μπορεί να κρατήσει.

Οι δυσκολίες της αποχώρησης του Ισραήλ

Η πλήρης αποχώρηση του ισραηλινού στρατού παραμένει ασαφής. Το σχέδιο προβλέπει σταδιακές αποσύρσεις – πρώτα στο 40% και έπειτα στο 15% της Γάζας – αφήνοντας ωστόσο «περίμετρο ασφαλείας» υπό ισραηλινό έλεγχο «μέχρι να εξασφαλιστεί η πλήρης ασφάλεια». Η διατύπωση αυτή αφήνει ανοικτό το ενδεχόμενο μακρόχρονης στρατιωτικής παρουσίας, κάτι που η Χαμάς απορρίπτει κατηγορηματικά.

Ένα δύσκολο μονοπάτι προς την ειρήνη

Η συμφωνία κατάπαυσης του πυρός μπορεί να έβαλε προσωρινά τέλος σε δύο χρόνια αιματηρών συγκρούσεων, αλλά το μέλλον παραμένει αβέβαιο. Οι πολιτικές αντιθέσεις, η αμοιβαία δυσπιστία και η αργή πρόοδος στις διαπραγματεύσεις απειλούν να τινάξουν το σχέδιο στον αέρα πριν προλάβει να αποδώσει.

Αυτό που φαίνεται ξεκάθαρα είναι πως, παρά τις πρώτες χαρές για την επιστροφή των ομήρων, τώρα αρχίζουν τα πραγματικά δύσκολα. Η ειρήνη στη Γάζα δεν θα κριθεί στα χαρτιά, αλλά στις πράξεις – και κυρίως, στη βούληση των δύο πλευρών να αποδεχθούν έναν συμβιβασμό που μέχρι χθες φάνταζε αδιανόητος.