Το μυστήριο της Νήσου του Πάσχα λύθηκε: Ποιο κατασκεύασαν τελικά τα μυστηριώδη αγάλματα

Ένα από τα μεγαλύτερα αινίγματα που περιβάλλουν τη Νήσο του Πάσχα φαίνεται πως πλησιάζει επιτέλους στη λύση του, καθώς επιστήμονες εντοπίζουν ποιοι πραγματικά κατασκεύασαν τα εμβληματικά πέτρινα αγάλματα, πριν από περισσότερα από 900 χρόνια.

Για δεκαετίες, οι ερευνητές πίστευαν πως τα αγάλματα των 12 έως και 80 τόνων απαιτούσαν τη συντονισμένη εργασία εκατοντάδων ανθρώπων, υπό την καθοδήγηση μιας ισχυρής και κεντρικής εξουσίας. Ωστόσο, νέα αρχαιολογικά στοιχεία ανατρέπουν αυτή την άποψη.

Τι αποκαλύπτουν τα νέα δεδομένα

Τα μοάι δεν ήταν έργο μιας ενιαίας, πανίσχυρης ηγεσίας. Αντιθέτως, κάθε άγαλμα φαίνεται πως λαξεύτηκε από μικρές οικογενειακές ομάδες ή clans, με μόλις τέσσερα έως έξι άτομα να εργάζονται πάνω σε κάθε κατασκευή. Μέσα από τη δημιουργία ενός νέου τρισδιάστατου μοντέλου του κύριου λατομείου των μοάι, στο Ράνο Ραράκου, οι αρχαιολόγοι εντόπισαν 30 διαφορετικά «εργαστήρια», όπου παράγονταν τα αγάλματα.

Κάθε ομάδα παρουσίαζε το δικό της καλλιτεχνικό ύφος, εξειδικευμένες τεχνικές και προτιμώμενα σημεία εξόρυξης. Όπως εξηγεί ο επικεφαλής της έρευνας, καθηγητής Καρλ Λίπο του Πανεπιστημίου Binghamton, πρόκειται για ξεκάθαρες ζώνες εργασίας που αντιστοιχούν σε διαφορετικές οικογενειακές ομάδες, οι οποίες δρούσαν εντατικά και ανεξάρτητα.

Η παραγωγή των μοάι και η εξέλιξή της

Η κατασκευή των μοάι ξεκίνησε τον 13ο αιώνα, όταν οι πολυνησιακές κοινότητες του Ράπα Νούι άρχισαν να δημιουργούν ολοένα μεγαλύτερα μνημεία. Όταν έφτασαν οι πρώτοι Δυτικοί εξερευνητές τον 18ο αιώνα, σχεδόν 1.000 αγάλματα κοσμούσαν το νησί, ενώ πολλά παρέμεναν ημιτελή μέσα στο λατομείο.

Παρά τη μαζική αυτή παρουσία, το πώς και γιατί μια σχετικά μικρή κοινωνία επένδυσε τόσους πόρους για αυτά τα μνημεία παρέμενε μυστήριο.

Το λατομείο ως ψηφιακός θησαυρός

Στη νέα μελέτη που δημοσιεύθηκε στο περιοδικό PLoS One, η ερευνητική ομάδα δημιούργησε έναν λεπτομερή ψηφιακό χάρτη του λατομείου, χρησιμοποιώντας drone που κατέγραψε περισσότερες από 22.000 φωτογραφίες. Το υλικό συνδυάστηκε σε ένα ενιαίο τρισδιάστατο μοντέλο, επιτρέποντας την εικονική περιήγηση σε περιοχές που δεν είναι ορατές από το έδαφος.

Το αποτέλεσμα αποκάλυψε σημαντικές διαφοροποιήσεις στον τρόπο κατασκευής. Ορισμένοι τεχνίτες ξεκινούσαν από τη διαμόρφωση του προσώπου, άλλοι διαμόρφωναν πρώτα ολόκληρο τον όγκο και κάποιοι δούλευαν πλαγίως μέσα στους βράχους. Σε αρκετά μοάι διακρίνεται μάλιστα μια πιο «θηλυκή» αισθητική, στοιχείο που ενισχύει την άποψη της καλλιτεχνικής αυτονομίας.

Πώς μετακινούσαν τα γιγαντιαία αγάλματα

Για χρόνια θεωρούνταν πως τα μοάι σύρονταν οριζόντια, κάτι που απαιτούσε τεράστια δύναμη. Νεότερες όμως έρευνες δείχνουν ότι μετακινούνταν με τη μέθοδο του «βαδίσματος». Με σχοινιά δεμένα δεξιά και αριστερά στο κεφάλι, οι εργάτες τα κουνούσαν εναλλάξ, δημιουργώντας μια κίνηση ζιγκ-ζαγκ που τα προωθούσε μπροστά.

Τα αγάλματα μεταφέρονταν μέσω ειδικά διαμορφωμένων δρόμων πλάτους περίπου 4,5 μέτρων, με κοίλο προφίλ που βοηθούσε στη σταθεροποίηση της κίνησης. Πειράματα έδειξαν ότι μόλις 18 άτομα μπορούσαν να μετακινήσουν ένα μοάι με σχετική ευκολία, ακόμη και χρησιμοποιώντας μόνο το ένα χέρι αφού ξεκινούσε η ταλάντωση.

Μικρές ομάδες, μεγάλα έργα

Σύμφωνα με τους υπολογισμούς, για την κατασκευή ενός μοάι απαιτούνταν 4 έως 6 λαξευτές και επιπλέον 10 έως 20 άτομα για υποστήριξη, μεταφορά υλικών και κατασκευή εργαλείων και σχοινιών. Αυτό συμβαδίζει με την εικόνα μιας κοινωνίας που δεν ήταν πολιτικά ενοποιημένη, αλλά αποτελούνταν από πολλές μικρές και ανεξάρτητες ομάδες.

Όπως τονίζει ο καθηγητής Λίπο, τα νέα ευρήματα συνδέουν όλα τα κομμάτια του παζλ: τον αριθμό των ανθρώπων που απαιτούνταν, την έκταση της παραγωγής και την κοινωνική οργάνωση της κοινότητας. Και όλα δείχνουν πως τα πιο εντυπωσιακά μνημεία του Ράπα Νούι δεν ήταν αποτέλεσμα μιας αυτοκρατορικής δύναμης, αλλά συλλογικής προσπάθειας μικρών ομάδων με γνώση, τεχνική και συνεργασία.