Τραμπ – Νετανιάχου σε οριακή σύγκρουση: Πώς ο Λευκός Οίκος «κλείδωσε» τη συναίνεση στο σχέδιο των 20 σημείων

Δύο εβδομάδες πριν ανέβει στην Ουάσιγκτον, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου έστελνε μήνυμα αδιαλλαξίας από οικισμό στη Δυτική Όχθη: «Δεν θα υπάρξει παλαιστινιακό κράτος», τόνισε, επιμένοντας ότι «Αυτός ο τόπος είναι δικός μας». Λίγο μετά, σε δωμάτιο ξενοδοχείου της Νέας Υόρκης, βρέθηκε μπροστά σε προσχέδιο που προωθούσε ο Ντόναλντ Τραμπ και περιέγραφε «αξιόπιστη πορεία» προς ένα μελλοντικό παλαιστινιακό κράτος· «Το κεντρί ήταν στην ουρά», σχολίασε πρόσωπο που ενημερώθηκε για τη σύσκεψη, μεταφέροντας πως ο Ισραηλινός ηγέτης «Ένιωσε προδομένος».

Το αμερικανικό κείμενο δεν έπεσε από τον ουρανό. Χτίστηκε με έντονη μεσολάβηση Κατάρ, Σαουδικής Αραβίας και άλλων αραβικών δυνάμεων, αξιοποιώντας και την οργή του προέδρου για την ισραηλινή επιδρομή της 9ης Σεπτεμβρίου στη Ντόχα. Παράλληλα, αναζωπυρώθηκε η επιρροή του Τζάρεντ Κούσνερ, ενώ η αποστολή του Στιβ Γουίτκοφ δούλευε τη λεπτή ισορροπία με τις οικογένειες των ομήρων. Ο στόχος του Τραμπ ήταν διπλός: απελευθέρωση 48 ομήρων και τερματισμός του πολέμου, κρατώντας ανοιχτό το παράθυρο μιας μεγάλης επαναπροσέγγισης Ισραήλ – Σαουδικής Αραβίας, ιδανικά πριν τις 7 Οκτωβρίου.

Το προσωπικό στοιχείο μέτρησε καθοριστικά. Ο Τραμπ είχε συναντήσει απελευθερωμένους ομήρους, παρακολουθούσε την ανάρρωσή τους, ενώ ο Γουίτκοφ «συντόνιζε» διαρκώς με τις οικογένειες. Για να προχωρήσουν όλα μαζί – απελευθέρωση, εκεχειρία, περιφερειακή συμφωνία – χρειαζόταν, όμως, παραχωρήσεις από τον Νετανιάχου και ένα ξεκάθαρο μεταπολεμικό πλαίσιο που θα καθησύχαζε τη Χαμάς και τους συμμάχους των ΗΠΑ στον Κόλπο.

Η επιδρομή στην Ντόχα λειτούργησε ως καταλύτης. Όταν ο Νετανιάχου έφτασε στον Λευκό Οίκο στις 29 Σεπτεμβρίου, ο πρόεδρος τον έβαλε να απολογηθεί τηλεφωνικά στον πρωθυπουργό του Κατάρ. Η εικόνα ήταν βαριά: «τα σκατ@@@@ε, σας βγάζω με εγγύηση από εδώ, και τελείωσα», μετέφερε σκωπτικά πρώην Αμερικανός αξιωματούχος για το πώς κεφαλαιοποιήθηκε πολιτικά το πλήγμα. Από εκεί και πέρα, η δομή του σχεδίου «κλείδωσε» με τους Καταριανούς τεχνικούς στην απέναντι αίθουσα: «Ήταν αδύνατο να αλλάξω περισσότερες από μερικές λέξεις εδώ κι εκεί», παραδέχτηκε γνώστης των προσχεδίων.

Το Ισραήλ επιχείρησε να προσθέσει ρήτρα επιστροφής στις μάχες αν η Χαμάς παραβίαζε τη συμφωνία. Η απάντηση ήταν κοφτή: «να σταματήσει να ψάχνει για παραθυράκια». Ο ίδιος ο Τραμπ είχε διαβεβαιώσει τους Άραβες πως δεν θα υπάρξει επανέναρξη από το Τελ Αβίβ. Έτσι, το τελικό πλαίσιο ενσωμάτωσε όρους που προκαλούν αναφυλαξία στους ακροδεξιούς εταίρους του Νετανιάχου: απόρριψη αναγκαστικού εκτοπισμού, ελεύθερη έξοδος – επιστροφή για τους κατοίκους της Γάζας, δυνατότητα αμνηστίας σε μαχητές που καταθέτουν τα όπλα για «ειρηνική συνύπαρξη».

Παράλληλα, μπήκαν «κόκκινες γραμμές»: καμία προσάρτηση, κανένας οικισμός στη Γάζα, επιστροφή του ΟΗΕ για ανθρωπιστική στήριξη, αφοπλισμός Χαμάς και αποστρατιωτικοποίηση. Η διοίκηση θα περνούσε προσωρινά σε επιτροπή Παλαιστινίων τεχνοκρατών και διεθνές εποπτικό όργανο με προεδρία Τραμπ – όχι στην Παλαιστινιακή Αρχή – με διεθνή δύναμη ασφαλείας επιτόπου. Για τον Νετανιάχου, υπήρχε ένα «δίχτυ»: η Χαμάς θα έμενε εκτός διακυβέρνησης. Και το ισχυρό μήνυμα του προέδρου: «το Ισραήλ θα είχε την πλήρη υποστήριξή μου για να ολοκληρώσει το έργο της καταστροφής της απειλής της Χαμάς» εάν η άλλη πλευρά απέρριπτε.

Κι όμως, ο Ισραηλινός πρωθυπουργός έδειχνε σφιγμένος. Είχε «παίξει» επιτυχημένα με Κλίντον, Ομπάμα, Μπάιντεν. Όμως τώρα, το βάρος ήταν διαφορετικό. Ο Τραμπ είχε ήδη αιφνιδιάσει με έμμεσες συνομιλίες ΗΠΑ – Ιράν και υπενθύμιση της αμερικανικής βοήθειας. «Ο εμπειρικός κανόνας είναι ότι τα συμφέροντα του Ντόναλντ Τραμπ έρχονται πρώτα», υπογράμμισε ο Μάικλ Όρεν, ενώ σημείωσε τη διαφορά: όταν ο Μπάιντεν είπε «μην το κάνετε», το Ισραήλ προχώρησε· «Αλλά όταν ο Ντόναλντ Τραμπ λέει όχι, τότε δεν το κάνει».

Το αφήγημα του Νετανιάχου ότι πρόκειται για «πάρ’ το ή άσ’ το» πακέτο κλονίστηκε όταν η Χαμάς επέλεξε το τμήμα που άγγιζε περισσότερο τον Λευκό Οίκο: ταχεία απελευθέρωση όλων των ομήρων – ζωντανών και νεκρών – σε 72 ώρες, «παγώνοντας» τα υπόλοιπα. «Ξαφνικά, υπήρξε μια θεμελιώδης αλλαγή», είπε ο Όρεν· από τρεις επιλογές (παράδοση, αποκήρυξη, θάνατος) προστέθηκε τέταρτη: διαπραγμάτευση, με το Ισραήλ σε «κόκκινο φως» όσο κρατά το τραπέζι.

Ακολούθησε αυστηρή εντολή από τον πρόεδρο για άμεση παύση επιχειρήσεων, με τον Νετανιάχου να επιχειρεί στο τηλέφωνο – όπως μετέφερε το Axios – να πείσει ότι η στάση της Χαμάς είναι καθυστέρηση. Η απάντηση ήταν αφοπλιστική: «Γιατί είσαι τόσο γαμ@@@@α αρνητικός;». Λίγο μετά, ο Τραμπ το έκανε δημόσιο: «Δεν είχε πρόβλημα με αυτό. Πρέπει να το αποδεχτεί. Δεν έχει άλλη επιλογή», και το κλείδωσε με το προειδοποιητικό «Μαζί μου, πρέπει να τα έχεις καλά».

Η εικόνα είναι καθαρή: ένας πρωθυπουργός που δεσμεύτηκε στο εσωτερικό του ότι δεν θα δει «παλαιστινιακό κράτος», καλείται τώρα να κινηθεί μέσα σε ένα αμερικανικό πλαίσιο με ρητές ασφαλιστικές δικλείδες για Γάζα και ομήρους. Κι ένας πρόεδρος που έστησε «ρολόι» πάνω στην επέτειο του πολέμου και στη δυναμική ενός διεθνούς βραβείου, μετατρέπει το προσωπικό του αφήγημα σε μοχλό πίεσης για όλη τη Μέση Ανατολή.