Νόμιμος ο μηχανισμός περιβαλλοντικού ισοδυνάμου – «Ξεπαγώνουν» οι οικοδομικές άδειες που είχαν μπλοκάρει

Η πολυαναμενόμενη γνωμοδότηση του Συμβουλίου της Επικρατείας για τον Νέο Οικοδομικό Κανονισμό (ΝΟΚ) δημοσιεύθηκε, προσφέροντας οριστική λύση σε ένα ζήτημα που είχε προκαλέσει «πάγωμα» σε εκατοντάδες οικοδομικές άδειες. Το Ε’ Τμήμα του ΣτΕ έκρινε νόμιμο και συνταγματικό το σχέδιο Προεδρικού Διατάγματος που προβλέπει τη λειτουργία του μηχανισμού περιβαλλοντικού ισοδυνάμου, με στόχο να αντιμετωπιστούν τα προβλήματα που προέκυψαν μετά την κρίση αντισυνταγματικότητας του προηγούμενου συστήματος κινήτρων του ΝΟΚ.

Τι προβλέπει η γνωμοδότηση του ΣτΕ

Σύμφωνα με το ΣτΕ, το νέο Ειδικό Σχέδιο Περιβαλλοντικού Ισοδυνάμου Αναβάθμισης Πόλεων (ΕΣΠΙΑΠ), που θεσπίζεται με τον νόμο 5197/2025 (άρθρο 68), αποτελεί θεσμικό εργαλείο για την αντιστάθμιση της χρήσης πολεοδομικών κινήτρων τα οποία είχαν κριθεί αντισυνταγματικά. Το σχέδιο αυτό προβλέπει:

• Χρηματοδότηση από περιβαλλοντικό ισοδύναμο, δηλαδή εισφορές από τους ενδιαφερόμενους ιδιοκτήτες.

  

  ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ

  Επίδομα 250 ευρώ: Ποιοι θα το δουν στα ΙΒΑΝ χωρίς να κάνουν αίτηση

• Επανέκδοση οικοδομικών αδειών που είχαν ακυρωθεί ή προσβληθεί μέχρι τις 11 Δεκεμβρίου 2024, υπό νέους, συνταγματικά ανεκτούς όρους.

• Διαφοροποιημένη διαδικασία ανάλογα με το στάδιο ολοκλήρωσης του φέροντος οργανισμού κάθε οικοδομής.

Με απλά λόγια, ο νέος μηχανισμός επιτρέπει την επανενεργοποίηση των «παγωμένων» αδειών που είχαν εκδοθεί με βάση τα προνόμια του ΝΟΚ και βρέθηκαν στον «αέρα» μετά τις ακυρωτικές αποφάσεις της Ολομέλειας του ΣτΕ.

Πώς θα γίνεται η διαδικασία επανέκδοσης

Η επιλογή των μέτρων περιβαλλοντικού ισοδυνάμου θα καθορίζεται σε επίπεδο δημοτικής ενότητας, ενώ για την Αθήνα και τη Θεσσαλονίκη θα εφαρμόζεται σε επίπεδο δήμου. Προβλέπεται περιβαλλοντικός προέλεγχος ή, εφόσον απαιτείται, στρατηγική μελέτη περιβαλλοντικών επιπτώσεων, ώστε κάθε έργο να πληροί τις νέες προδιαγραφές.

Το Δικαστήριο επισημαίνει ότι η επανέκδοση των αδειών δεν θα γίνεται αυτόματα, αλλά μόνο μετά την ολοκλήρωση των σχετικών περιβαλλοντικών διαδικασιών. Παράλληλα, τονίζει ότι η νέα ρύθμιση έχει γενικό και απρόσωπο χαρακτήρα, όπως απαιτεί το Σύνταγμα, και δεν στοχεύει στη ρύθμιση μεμονωμένων περιπτώσεων.

Τι σημαίνει η απόφαση στην πράξη

Η γνωμοδότηση του ΣτΕ «ξεκλειδώνει» την επανέναρξη οικοδομικών δραστηριοτήτων που είχαν ανασταλεί, επιτρέποντας στους ιδιοκτήτες και στους μηχανικούς να προχωρήσουν στην έκδοση νέων αδειών δόμησης στη βάση του περιβαλλοντικού ισοδυνάμου. Πρόκειται για σημαντική εξέλιξη, καθώς:

• Επαναφέρει την οικοδομική δραστηριότητα σε περιοχές όπου είχε «παγώσει» λόγω δικαστικών εμπλοκών.

• Διασφαλίζει συνταγματική νομιμότητα στις νέες άδειες.

• Θέτει τις βάσεις για περιβαλλοντικά ισορροπημένη πολεοδομική ανάπτυξη.

Το ΣτΕ κατέστησε σαφές ότι ο νομοθέτης έχει το δικαίωμα να επαναρυθμίζει έννομες σχέσεις, ακόμη κι αν έχουν κριθεί αμετάκλητα, εφόσον οι νέοι κανόνες δεν φωτογραφίζουν συγκεκριμένες περιπτώσεις και τηρούν τις αρχές της ισότητας και της αντικειμενικότητας.