Οδηγίες ΕΚΤ: Έχετε πάντα μετρητά στο σπίτι – Ποιοι οι κίνδυνοι

Μια ασυνήθιστη αλλά απολύτως ξεκάθαρη προειδοποίηση απευθύνει η Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα (ΕΚΤ) προς τους πολίτες της Ευρωπαϊκής Ένωσης, καλώντας τους να διατηρούν πάντα στο σπίτι ένα ποσό μετρητών – περίπου 100 ευρώ ανά άτομο.

Ο λόγος; Η αυξανόμενη απειλή κυβερνοεπιθέσεων, τεχνικών καταρρεύσεων, πολεμικών εντάσεων ή ακόμη και διακοπών ηλεκτρικού ρεύματος, που θα μπορούσαν να μπλοκάρουν πλήρως το ψηφιακό σύστημα πληρωμών.

Η ΕΚΤ παρουσίασε πρόσφατα μια εκτενή έκθεση με τίτλο «Τα μαθήματα για τον ρόλο των φυσικών χρημάτων σε τέσσερις κρίσεις», επισημαίνοντας πως το χαρτονόμισμα αποδείχθηκε κομβικό εργαλείο στα χρόνια της αστάθειας — από την ελληνική κρίση χρέους του 2014-2015, έως την πανδημία Covid-19 και την εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία το 2022.

Η μελέτη αναφέρει ότι σε κάθε μεγάλη κρίση, η κυκλοφορία φυσικού χρήματος αυξήθηκε ραγδαία, καθώς οι πολίτες έσπευδαν να εξασφαλίσουν ρευστότητα «για κάθε ενδεχόμενο».

Η ΕΚΤ τονίζει χαρακτηριστικά ότι «τα μετρητά αποτελούν κρίσιμο στοιχείο εθνικής ετοιμότητας», διασφαλίζοντας τη συνέχεια των συναλλαγών, τη σταθερότητα του τραπεζικού συστήματος και την εμπιστοσύνη των πολιτών. Παράλληλα, καλεί τα κράτη-μέλη να δημιουργήσουν στρατηγικά αποθέματα ρευστού και να προωθήσουν εθνικά σχέδια ετοιμότητας. Όπως σημειώνεται στην έκθεση, «οι υποδομές και τα στρατηγικά αποθέματα πρέπει να είναι έτοιμα για εξάρσεις υψηλού αντίκτυπου, ώστε το φυσικό χρήμα να λειτουργεί ως θεμελιώδης πυλώνας οικονομικής σταθερότητας».

Το παράδειγμα χωρών όπως Ολλανδία, Αυστρία και Φινλανδία είναι χαρακτηριστικό, καθώς συνιστούν στα νοικοκυριά να κρατούν 70-100 ευρώ ανά άτομο σε ρευστό για περιπτώσεις ανάγκης. Η ΕΚΤ παρομοιάζει το φυσικό χρήμα με «ρεζέρβα στο αυτοκίνητο» — δεν το χρησιμοποιείς καθημερινά, αλλά είναι σωτήριο όταν όλα τα άλλα μέσα σταματούν να λειτουργούν.

Το μάθημα από το μπλακάουτ της Ισπανίας

Η πιο πρόσφατη υπενθύμιση ήρθε τον Απρίλιο του 2025, όταν ένα τεράστιο μπλακάουτ στην Ισπανία παρέλυσε ολόκληρο το δίκτυο ηλεκτρισμού και τηλεπικοινωνιών. Μέσα σε λίγες ώρες, POS, ΑΤΜ και ηλεκτρονικές πληρωμές τέθηκαν εκτός λειτουργίας, καθιστώντας τα μετρητά το μοναδικό διαθέσιμο μέσο συναλλαγής. Οι πολίτες στράφηκαν μαζικά στα χαρτονομίσματα, ενώ οι αναλήψεις αυξήθηκαν εκρηκτικά μόλις αποκαταστάθηκαν οι υπηρεσίες.

Η ΕΚΤ σχολίασε ότι «όπως η ρεζέρβα στο αυτοκίνητο, έτσι και το φυσικό χρήμα είναι απαραίτητο όταν οι υποδομές παύουν να λειτουργούν». Η ύπαρξη ρευστού, επισημαίνει, δεν αποτελεί ένδειξη φόβου αλλά στοιχείο σύνεσης, αποτρέποντας τον προσωρινό αποκλεισμό πολιτών από βασικές συναλλαγές.

Το «κιτ επιβίωσης» της Κομισιόν

Παράλληλα, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή απευθύνει κάλεσμα στα κράτη-μέλη να διασφαλίσουν ότι κάθε πολίτης διαθέτει ένα «κιτ επιβίωσης» για 72 ώρες χωρίς πρόσβαση σε υπηρεσίες. Το κιτ περιλαμβάνει νερό, ξηρά τροφή, φάρμακα, φακό, σφυρίχτρα, power bank και μετρητά, ώστε κάθε άτομο να μπορεί να επιβιώσει σε περιόδους κρίσης.

Η επίτροπος Ανθρωπιστικής Βοήθειας Χατζά Λαμπίμπ παρουσίασε το δικό της σακίδιο σε ενημερωτικό βίντεο, με φακό, αναπτήρα, γυαλιά, ταυτότητα, ελβετικό σουγιά, κονσέρβες, νερό και τρανζίστορ. Όπως είπε, «η προετοιμασία δεν είναι φόβος, είναι ευθύνη».

Η Γαλλία ήδη έχει αναρτήσει οδηγίες με αναλυτική λίστα τριών ημερών, που περιλαμβάνει 6 λίτρα νερό ανά άτομο, ανθεκτικά τρόφιμα, κουβέρτα επιβίωσης, φαρμακείο, πολυεργαλείο, εφεδρικά κλειδιά και λίγα μετρητά. Παρόμοιες οδηγίες εφαρμόζουν Σουηδία και Φινλανδία, ενώ στην Ελλάδα δεν έχει υπάρξει ακόμη οργανωμένο πρόγραμμα, πέρα από τις γενικές συστάσεις της Πολιτικής Προστασίας.

Η απειλή των κυβερνοεπιθέσεων

Η προειδοποίηση της ΕΚΤ αποκτά ακόμη μεγαλύτερη βαρύτητα εν μέσω αύξησης κυβερνοεπιθέσεων σε κρίσιμες υποδομές και τραπεζικά δίκτυα. Οι οργανωμένες συμμορίες ransomware δρουν πλέον σε παγκόσμια κλίμακα, «κλειδώνοντας» δεδομένα και απαιτώντας τεράστια λύτρα.

Σύμφωνα με τη Google, ομάδα που συνδέεται με τη συμμορία cl0p απέστειλε πρόσφατα εκβιαστικά email σε στελέχη εταιρειών, ισχυριζόμενη ότι απέκτησε πρόσβαση σε βάσεις δεδομένων της Oracle. Οι απαιτήσεις λύτρων φτάνουν μέχρι και 50 εκατομμύρια δολάρια, σύμφωνα με τη Halcyon και το Reuters.

Ανάλογες επιθέσεις έχουν πλήξει κολοσσούς όπως Jaguar Land Rover, Asahi, αλλά και ομίλους πολυτελείας όπως Harrod’s και Kering (Gucci, Balenciaga, Alexander McQueen), προκαλώντας διακοπές παραγωγής και διαρροές προσωπικών δεδομένων εκατοντάδων χιλιάδων πελατών.

Η ΕΚΤ επισημαίνει ότι η πλήρης εξάρτηση από το ψηφιακό χρήμα δεν αποτελεί πανάκεια. Το φυσικό νόμισμα παραμένει σύμβολο εμπιστοσύνης, κοινωνικής συνοχής και ανθεκτικότητας, ενώ λειτουργεί ως η τελευταία γραμμή άμυνας σε περιόδους όπου όλα τα υπόλοιπα «παγώνουν».