Όταν δεν υπάρχει διαθήκη: Πώς μοιράζεται η περιουσία και ποιος παίρνει τι

Όταν δεν υπάρχει διαθήκη, ο Αστικός Κώδικας αναλαμβάνει τον ρόλο του “τελευταίου λόγου”. Η περιουσία του εκλιπόντος δεν μένει ποτέ “ορφανή”, αλλά κατανέμεται με σαφείς κανόνες που καθορίζουν ποιοι θα κληρονομήσουν και σε ποιο ποσοστό. Ο δικηγόρος Γιώργος Νικολακόπουλος, μιλώντας στα «ΝΕΑ», εξηγεί βήμα προς βήμα τι προβλέπει η νομοθεσία και πώς λειτουργεί το σύστημα των “τάξεων κληρονόμων”.

Σύμφωνα με τον ίδιο, όταν δεν υπάρχει διαθήκη, οι κληρονόμοι ονομάζονται “εξ αδιαθέτου”. Στην πρώτη τάξη βρίσκονται τα παιδιά και ο/η σύζυγος του θανόντος. Ο σύζυγος λαμβάνει το 1/4 της περιουσίας, ενώ τα τέκνα μοιράζονται τα υπόλοιπα 3/4. Με την πρόσφατη τροποποίηση του κληρονομικού δικαίου, το ποσοστό του συζύγου αυξάνεται στο 1/3, ώστε να υπάρχει μεγαλύτερη ισορροπία στην κληρονομική μοιρασιά.

Αν δεν υπάρχουν παιδιά, τότε περνάμε στη δεύτερη τάξη, όπου δικαίωμα έχουν οι γονείς και τα αδέλφια του εκλιπόντος. Σε αυτή την περίπτωση, ο/η σύζυγος κληρονομεί το 1/2 της περιουσίας, ενώ το υπόλοιπο μοιράζεται στους συγγενείς αυτής της τάξης.
Ακολουθούν οι παππούδες και γιαγιάδες, οι προπαππούδες και προγιαγιάδες, ακόμη και θείοι και πρώτα ξαδέρφια, μέχρι να εξαντληθούν όλοι οι συγγενείς που προβλέπει ο νόμος.

Αν δεν υπάρχει κανένας συγγενής έως την τέταρτη τάξη, τότε, όπως εξηγεί ο κ. Νικολακόπουλος, στην πέμπτη τάξη ο/η σύζυγος γίνεται αποκλειστικός κληρονόμος. Εφόσον ούτε αυτός υπάρχει, στην έκτη και τελευταία τάξη η περιουσία περνά στο Δημόσιο.

Πέρα από την κατανομή, η νομοθεσία ρυθμίζει και τις περιπτώσεις αποποίησης της κληρονομιάς. Όπως σημειώνει ο δικηγόρος, «ο κληρονόμος που δεν επιθυμεί να αποδεχθεί την κληρονομιά – για παράδειγμα, αν αυτή περιλαμβάνει χρέη – οφείλει να υποβάλει δήλωση αποποίησης στο Πρωτοδικείο του τόπου της τελευταίας κατοικίας του θανόντος, μέσα σε τέσσερις μήνες από τον θάνατο ή τη γνώση της επαγωγής της».
Πλέον, η διαδικασία γίνεται ηλεκτρονικά μέσω της πλατφόρμας gov.gr, με ψηφιακή υπογραφή, κάτι που διευκολύνει τους πολίτες και μειώνει τη γραφειοκρατία.

Παράλληλα, παραμένει σε ισχύ η “σιωπηρή αποδοχή” της κληρονομιάς, δηλαδή θεωρείται ότι την αποδέχεσαι αν δεν δηλώσεις αποποίηση μέσα στην προβλεπόμενη προθεσμία. Ωστόσο, η πρόσφατη νομοθετική τροποποίηση περιορίζει τον κίνδυνο: «Ο κληρονόμος δεν χάνει πλέον την προσωπική του περιουσία από τα χρέη του θανόντος, αλλά ευθύνεται μόνο μέχρι το ύψος της κληρονομιάς», υπογραμμίζει ο κ. Νικολακόπουλος.

Σε περιπτώσεις που η κληρονομιά περιλαμβάνει χρέη, υπάρχουν διάφορες επιλογές για να προστατευθούν οι δικαιούχοι. Αυτές περιλαμβάνουν:

• Ρύθμιση των οφειλών απευθείας με τράπεζες, funds ή την Εφορία.

• Χρήση του Εξωδικαστικού Μηχανισμού, εφόσον πληρούνται οι προϋποθέσεις.

• Δικαστική προσφυγή, ώστε να απαλειφθούν μη νόμιμες ή παραγεγραμμένες οφειλές και να προστατευθούν τα ακίνητα.

Η επερχόμενη μεταρρύθμιση στο κληρονομικό δίκαιο θα επιδιώξει να ενισχύσει την ασφάλεια δικαίου και να επιτρέψει στους πολίτες να διαχειρίζονται πιο γρήγορα και αποτελεσματικά τις υποθέσεις τους, ιδιαίτερα όταν υπάρχουν πολύπλοκα περιουσιακά και χρεωστικά ζητήματα.