Αγωνία για 11 ελληνικές οικογένειες: Ο Δανός δότης με το μεταλλαγμένο γονίδιο και ο θάνατος παιδιού που άναψε συναγερμό

Έντονη ανησυχία επικρατεί στην Ελλάδα μετά τις αποκαλύψεις για τον Δανό δότη σπέρματος, ο οποίος φέρει σπάνιο μεταλλαγμένο γονίδιο που συνδέεται με πιθανότητα εμφάνισης καρκίνου έως και 90%. Η χώρα μας θρηνεί ήδη τον θάνατο ενός παιδιού που είχε γεννηθεί από το συγκεκριμένο γενετικό υλικό, ενώ άλλα δύο αδέλφια από την ίδια οικογένεια νόσησαν, προκαλώντας σοκ και θέτοντας επιτακτικά το ζήτημα της ασφάλειας των δοτών σε πανευρωπαϊκό επίπεδο.

Συνολικά, 18 παιδιά σε 11 ελληνικές οικογένειες έχουν γεννηθεί με σπέρμα του συγκεκριμένου δότη, μέσω 7 Κέντρων Υποβοηθούμενης Αναπαραγωγής . Οι γονείς τους βρίσκονται σήμερα σε καθεστώς έντονης αγωνίας, καθώς αναμένονται γενετικές εξετάσεις και συστάσεις για ιατρική παρακολούθηση. Το πρώτο θανατηφόρο περιστατικό καταγράφηκε το 2020 σε παιδί ηλικίας 5–10 ετών, ενώ δύο χρόνια αργότερα νόσησε και το αδελφάκι του, όπως αποκάλυψε ο καθηγητής Αντώνης Καττάμης. Ο ίδιος τόνισε ότι «Πρέπει να μπουν τα παιδιά αυτά σε παρακολούθηση… μπορεί να κάνουν καρκίνο σε 30 χρόνια, αλλά η συστηματική παρακολούθηση θα μας βοηθήσει να βρούμε τον καρκίνο σε αρχική του φάση».

Η υπόθεση έχει ταράξει ολόκληρη την Ευρώπη, καθώς ο συγκεκριμένος δότης εκτιμάται ότι έχει συμβάλει στη γέννηση άνω των 200 παιδιών σε 14 χώρες. Παρά τα σοβαρά ερωτήματα που έχουν προκύψει για τους ελέγχους των τραπεζών σπέρματος , το iatropedia.gr αποκαλύπτει ότι κέντρα στην Ελλάδα συνεχίζουν να προμηθεύονται γενετικό υλικό από τη Δανία, μια χώρα όπου οι διαδικασίες ελέγχου έχουν δεχθεί έντονη κριτική.

Ο αντιπρόεδρος της Ελληνικής Εταιρείας Αναπαραγωγικής Ιατρικής, Κωνσταντίνος Πάντος , εξηγεί ότι η μεγάλη ζήτηση για δότες ξεπερνά κάθε διαθέσιμη προσφορά, κάτι που αναγκάζει τα ελληνικά κέντρα να αναζητούν λύσεις στο εξωτερικό. Σύμφωνα με τον ίδιο, «Έχει διπλασιαστεί ο αριθμός των γυναικών που έρχονται και ζητούν σπέρμα από δότη. Δεν μιλάμε για ζευγάρια, μιλάμε κυρίως για μόνες γυναίκες. Και η προσφορά δεν μπορεί να ανταποκριθεί». Οι ελληνικές τράπεζες σπέρματος, σημειώνει, δεν έχουν τη δυνατότητα να καλύψουν τη ζήτηση.

Ο νέος νόμος 5102/2024 στην Ελλάδα θέτει αυστηρό όριο: από έναν δότη δεν μπορούν να γεννηθούν παιδιά σε περισσότερες από 12 οικογένειες. Αν και αυτό το μέτρο είναι προστατευτικό, μειώνει ακόμη περισσότερο τη διαθεσιμότητα δοτών και ωθεί κέντρα να στραφούν σε τράπεζες άλλων χωρών. Αντίθετα, στην Κύπρο ισχύει ακόμη αυστηρότερο πλαίσιο («ένας δότης – μία οικογένεια»), ενώ στη Γερμανία το όριο φτάνει τα 15 παιδιά και στη Φινλανδία τα 25.

Στις Ηνωμένες Πολιτείες και τον Καναδά, τα πράγματα διαφέρουν ριζικά, καθώς δεν υπάρχουν δεσμευτικά όρια – μόνο κατευθυντήριες οδηγίες, που αφήνουν περιθώρια ακόμη και για 50 παιδιά ανά δότη. Μελέτες που επικαλείται ο κ. Πάντος αναφέρουν ότι η αναλογία 25 παιδιών ανά ένα εκατομμύριο πληθυσμού θεωρείται ασφαλής, αλλά η πραγματικότητα στην Ευρώπη είναι πολύ πιο σύνθετη, λόγω των διαφορετικών πληθυσμιακών μεγεθών και νομικών πλαισίων.

Παρά τις θεσμικές προσπάθειες, το περιστατικό του Δανού δότη φανέρωσε σοβαρά κενά. Οι έλεγχοι των τραπεζών σπέρματος –ιδίως σε χώρες με μεγάλη παραγωγή γενετικού υλικού– αποδεικνύονται ανεπαρκείς, με τα πρωτόκολλα να παρουσιάζουν επικίνδυνη χαλαρότητα. Ο κ. Πάντος αναγνωρίζει ότι η ελληνική νομοθεσία είναι πιο αυστηρή από άλλες χώρες, ωστόσο τονίζει πως «είτε ένα παιδί είναι άρρωστο είτε πολλά παιδιά είναι άρρωστα, το κακό είναι το ίδιο».

Η υπόθεση ανοίγει ένα δύσκολο αλλά αναγκαίο δημόσιο διάλογο: πόσο ασφαλής είναι η υποβοηθούμενη αναπαραγωγή όταν η ζήτηση αυξάνεται, οι εγχώριοι δότες δεν επαρκούν, και τα όρια –νομικά και ηθικά– διαφέρουν δραματικά από χώρα σε χώρα; Και κυρίως: ποιος φέρει την πραγματική ευθύνη όταν ο γενετικός κίνδυνος εγκαταλείπει τις στατιστικές και γίνεται καθημερινή αγωνία ή οικογενειακός πόνος;