Οι άνθρωποι διαθέτουν μια «έβδομη αίσθηση» που ονομάζεται απομακρυσμένη αφή

Μια απλή κίνηση του δαχτύλου μέσα στην άμμο μοιάζει ασήμαντη. Ωστόσο, μια νέα σειρά ερευνών από το Queen Mary University of London και το University College London δείχνει ότι αυτό το φαινομενικά ήσυχο άγγιγμα αποκαλύπτει μια απρόσμενη ικανότητα των αισθήσεων μας: μπορούμε να νιώσουμε αντικείμενα θαμμένα κάτω από χαλαρούς κόκκους άμμου, πολύ πριν τα αγγίξουμε.

Το ανθρώπινο άγγιγμα έχει μεγαλύτερη «εμβέλεια» απ’ ό,τι νομίζαμε

Η αφή θεωρείται συνήθως μια αίσθηση που ενεργοποιείται μόνο όταν το δέρμα έρχεται σε επαφή με κάτι στερεό. Όμως, πολλά ζώα –όπως τα θαλασσοπούλια που ψάχνουν τροφή κάτω από την άμμο– βασίζονται σε πολύ πιο λεπτά σήματα για να εντοπίσουν αντικείμενα που δεν βλέπουν. Οι επιστήμονες αναρωτήθηκαν αν και οι άνθρωποι διαθέτουν μια αντίστοιχη «απλωμένη» μορφή αφής.

Για να το δοκιμάσουν, ζήτησαν από δώδεκα εθελοντές, ηλικίας 18 έως 26 ετών, να σύρουν το δάχτυλό τους μέσα σε κουτιά γεμάτα ξηρή άμμο. Κάτω από την επιφάνεια, σε τυχαία σημεία, βρισκόταν κρυμμένος ένας πλαστικός κύβος πέντε εκατοστών. Οι συμμετέχοντες κινούσαν το δάχτυλο με σταθερή ταχύτητα, χωρίς να βλέπουν την πορεία τους, και σταματούσαν μόλις ένιωθαν κάτι «διαφορετικό».

Παρότι ο κύβος δεν φαινόταν, τα δάχτυλα διέκριναν μικρές μεταβολές στην πίεση και στην κίνηση των κόκκων της άμμου γύρω του — ένα σχεδόν αόρατο «κύμα» αντίστασης που προειδοποιούσε για την παρουσία του.

Τα αποτελέσματα των δοκιμών

Σε 216 πειράματα, οι συμμετέχοντες εντόπισαν τα θαμμένα αντικείμενα χωρίς να τα αγγίξουν 79 φορές, έκαναν σωστή επαφή 35 φορές, ενώ σημειώθηκαν μόλις 30 ψευδείς συναγερμοί. Η στατιστική ανάλυση έδειξε υψηλή ευαισθησία (d′ = 1.1973), πολύ πάνω από το επίπεδο της τύχης.

Κατά μέσο όρο, οι άνθρωποι ένιωθαν την παρουσία του αντικειμένου περίπου 2,7 εκατοστά πριν το αγγίξουν. Όπως εξηγεί η καθηγήτρια Ελιζαμπέτα Βέρσατσε από το Queen Mary University, «είναι η πρώτη φορά που αποδεικνύεται πως ο άνθρωπος διαθέτει ένα είδος απομακρυσμένης αφής, που αλλάζει τον τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τον κόσμο γύρω μας».

Όταν το ρομπότ μαθαίνει να «αισθάνεται»

Για να συγκρίνουν την ανθρώπινη ευαισθησία με την τεχνητή, οι ερευνητές κατασκεύασαν ένα ρομποτικό χέρι με αισθητήρες στην άκρη του, ίδιους σε μέγεθος με ανθρώπινο δάχτυλο. Το ρομπότ κινήθηκε μέσα στην άμμο με την ίδια ταχύτητα και ολοκλήρωσε 120 δοκιμές, εφαρμόζοντας πέντε μοντέλα τεχνητής νοημοσύνης (LSTM).

Το πιο ακριβές μοντέλο πέτυχε ανίχνευση αντικειμένων στο 91% των περιπτώσεων, υπερβαίνοντας την ανθρώπινη ακρίβεια. Ωστόσο, όσο αυξανόταν η «εμβέλεια» ανίχνευσης, τόσο περισσότερα λάθη έκανε το ρομπότ, συγχέοντας τις μικρές φυσικές μεταβολές της άμμου με πραγματικά αντικείμενα.

Άνθρωπος και μηχανή, μαζί στην εξερεύνηση

Οι ερευνητές διαπίστωσαν ότι τα δύο συστήματα –ανθρώπινο και ρομποτικό– αλληλοσυμπληρώνονταν. Τα ανθρώπινα αποτελέσματα οδήγησαν στη βελτίωση των αλγορίθμων του ρομπότ, ενώ τα δεδομένα του ρομπότ βοήθησαν τους επιστήμονες να ερμηνεύσουν με μεγαλύτερη ακρίβεια τη λειτουργία της ανθρώπινης αφής.

Όπως εξήγησε ο Λορέντσο Τζαμόνε από το University College London, «η μελέτη δείχνει πώς η ψυχολογία, η ρομποτική και η τεχνητή νοημοσύνη μπορούν να συνεργαστούν για να αποκαλύψουν νέες πλευρές της αντίληψης».

Από τις παραλίες μέχρι τον Άρη

Η ανακάλυψη αυτή μπορεί να έχει ευρύτατες εφαρμογές. Ρομπότ με “αίσθηση” αφής θα μπορούσαν να εντοπίζουν αρχαιολογικά ευρήματα χωρίς σκάψιμο, να βοηθούν σε επιχειρήσεις διάσωσης ή να εξερευνούν το έδαφος άλλων πλανητών, όπου η όραση δεν επαρκεί.

Όπως δήλωσε ο διδάκτορας Ζενγκτσί Τσεν, «το επόμενο βήμα είναι η ανάπτυξη τεχνολογιών που θα επεκτείνουν τα όρια της ανθρώπινης αίσθησης και θα επιτρέψουν να “νιώθουμε” τον κόσμο με νέους τρόπους».

Η έρευνα δημοσιεύθηκε στο επιστημονικό περιοδικό IEEE Xplore και ανοίγει έναν νέο δρόμο για την κατανόηση όχι μόνο του πώς αισθανόμαστε, αλλά και του πώς μπορούμε να διδάξουμε στις μηχανές να “αγγίζουν” όπως εμείς.