Οι επιστήμονες κοντά στο… θαύμα: Αδυνάτισμα χωρίς καμία κίνηση!

Η αναζήτηση τρόπων για να κάψει το σώμα περισσότερη ενέργεια χωρίς έντονη άσκηση ή δραστικές αλλαγές στον τρόπο ζωής απασχολεί εδώ και δεκαετίες τους επιστήμονες.

Ένα πεδίο που έχει κεντρίσει το ενδιαφέρον αφορά την θερμογένεση, δηλαδή τη διαδικασία με την οποία οι θερμίδες μετατρέπονται σε θερμότητα. Το κρύο περιβάλλον μπορεί να ενεργοποιήσει αυτή τη διαδικασία, αλλά πρόσφατες μελέτες δείχνουν ότι και οι διατροφικές επιλογές μπορούν να έχουν αντίστοιχο αποτέλεσμα.

Μια νέα σειρά μελετών σε ποντίκια προσφέρει λεπτομερή εικόνα για το πώς μια ειδική δίαιτα συγκρίνεται με την έκθεση στο κρύο και τι συμβαίνει στους διαφορετικούς ιστούς λίπους και όργανα όταν εφαρμόζονται και τα δύο.

Μια νέα οπτική στην καύση ενέργειας
Η παχυσαρκία αποτελεί ένα παγκόσμιο πρόβλημα που αφορά περίπου ένα δισεκατομμύριο ανθρώπους. Παρά το γεγονός ότι φάρμακα που μιμούνται την ορμόνη GLP-1 έχουν δημιουργήσει ελπίδες για μείωση της όρεξης, οι μακροπρόθεσμες επιπτώσεις τους παραμένουν αβέβαιες. Επιπλέον, πολλά φάρμακα αυτού του τύπου φαίνεται ότι μειώνουν σταδιακά την φυσική καύση ενέργειας του οργανισμού, γεγονός που οδηγεί τους ερευνητές στην αναζήτηση εναλλακτικών τρόπων αύξησης της ενεργειακής δαπάνης χωρίς να περιορίζεται η όρεξη.

Η ομάδα των Philip Ruppert και Jan-Wilhelm Kornfeld από το Πανεπιστήμιο της Νότιας Δανίας μελέτησε δύο μη φαρμακευτικούς τρόπους για την αύξηση της καύσης ενέργειας: την έκθεση στο κρύο, η οποία ενεργοποιεί το καφέ λίπος και κάνει το λευκό λίπος πιο «beige», και την ενεργοποίηση της θερμογένεσης μέσω της πέψης των τροφών.

Προηγούμενες μελέτες είχαν δείξει ότι η μείωση του αμινοξέος μεθειονίνη ή η περιορισμένη πρόσληψη μεθειονίνης (Methionine Restriction – MetR) μπορεί να προκαλέσει θερμογένεση χωρίς χαμηλές θερμοκρασίες. Το ερώτημα ήταν πόσο ισχυρή είναι αυτή η επίδραση και πώς συγκρίνεται με την έκθεση στο κρύο.

Μια δίαιτα που αυξάνει την ενεργειακή δαπάνη
Σε ελεγχόμενο πείραμα, τα αρσενικά ποντίκια τοποθετήθηκαν είτε σε κανονική δίαιτα είτε σε δίαιτα με σοβαρό περιορισμό μεθειονίνης. Οι δίαιτες αξιολογήθηκαν σε θερμοκρασία δωματίου και στη συνέχεια μετά από μια σύντομη έκθεση σε κρύο τεσσάρων βαθμών Κελσίου. Κατά τη διάρκεια της μελέτης μετρήθηκαν η ενεργειακή δαπάνη, ο τύπος καυσίμου που χρησιμοποιούσαν, η κατανάλωση τροφής και νερού, η κινητικότητα, το βάρος σώματος, το βάρος οργάνων, οι δείκτες αίματος και η γονιδιακή έκφραση σε τέσσερις ιστούς, μεταξύ των οποίων το ήπαρ και τρεις διαφορετικοί τύποι λιπώδους ιστού.

Τα αποτελέσματα σε θερμοκρασία δωματίου ήταν εντυπωσιακά. Τα ποντίκια που ακολουθούσαν τη δίαιτα με περιορισμό μεθειονίνης αύξησαν σημαντικά την ενεργειακή δαπάνη τους, από περίπου 0,45 κιλοθερμίδες/ώρα σε 0,6 κιλοθερμίδες/ώρα, σχεδόν 20% περισσότερο, χωρίς να αλλάξουν την τροφή ή τη δραστηριότητά τους. Επιπλέον, χρησιμοποιούσαν κυρίως λίπος ως καύσιμο αντί για υδατάνθρακες και έχασαν περισσότερο βάρος, διατηρώντας την ίδια πρόσληψη τροφής με την ομάδα ελέγχου.

Η έκθεση στο κρύο προκάλεσε ακόμη μεγαλύτερη αύξηση του μεταβολισμού, φτάνοντας περίπου τις 0,9 κιλοθερμίδες/ώρα. Το κρύο έκανε ακόμη και τα ποντίκια της ομάδας ελέγχου να προτιμούν το λίπος ως καύσιμο, φέρνοντας τη μεταβολική τους εικόνα πιο κοντά σε αυτή της δίαιτας με περιορισμό μεθειονίνης.

Το βάρος των ποντικιών αντανακλούσε αυτές τις αλλαγές. Όλα τα ζώα έχασαν βάρος, αλλά τα ποντίκια που ακολουθούσαν τη δίαιτα με περιορισμό μεθειονίνης έχασαν περίπου 10% του σωματικού τους βάρους μόνο σε θερμοκρασία δωματίου. Όταν συνδυάστηκε το κρύο με τη δίαιτα, η απώλεια βάρους ήταν ακόμα μεγαλύτερη. Το ήπαρ συρρικνώθηκε τόσο από τη δίαιτα όσο και από το κρύο, ενώ ορισμένοι λιπώδεις ιστοί αυξήθηκαν ελαφρώς με τη δίαιτα και περισσότερο με το κρύο.

Οι εξετάσεις αίματος έδειξαν παρόμοιες αλλαγές και για τα δύο ερεθίσματα: η γλυκόζη μειώθηκε ελαφρώς σε όλες τις ομάδες, τα τριγλυκερίδια μειώθηκαν περισσότερο όταν εφαρμόζονταν τα δύο ερεθίσματα ταυτόχρονα, και η ορμόνη θερμογένεσης FGF21 αυξήθηκε σε κάθε περίπτωση, χωρίς πρόσθετη αύξηση στον συνδυασμό των δύο.

Πού καίει το σώμα ενέργεια
Η γονιδιακή ανάλυση αποκάλυψε ότι κάθε ιστός αντέδρασε διαφορετικά. Το ήπαρ παρουσίασε τη μεγαλύτερη απόκριση στο κρύο, με εκατοντάδες γονίδια να αυξάνουν ή να μειώνουν δραματικά τη δραστηριότητά τους. Όταν συνδυάστηκαν δίαιτα και κρύο, παρατηρήθηκαν πρόσθετες αλλαγές σε μονοπάτια που σχετίζονται με τη διαχείριση γλυκόζης, λίπους και σημαντικών ενεργειακών κύκλων.

Το κλασικό καφέ λίπος αντέδρασε κυρίως στο κρύο, ενώ η δίαιτα άλλαξε πολύ λιγότερα γονίδια και πρόσθεσε λίγα στην έκθεση στο κρύο. Αντίθετα, το υποδόριο λευκό λίπος που μπορεί να αποκτήσει χαρακτηριστικά «beige» παρουσίασε μεγάλες αλλαγές και από τη δίαιτα και από το κρύο, κυρίως προς την ίδια κατεύθυνση. Πολλά μονοπάτια που σχετίζονται με την καύση λιπών, τη σήμανση PPAR και τη θερμογένεση ήταν ενεργά, υποδεικνύοντας ότι τα αποτελέσματα της δίαιτας και του κρύου είναι ποσοτικά παρόμοια σε αυτό τον ιστό.

Το βαθύ κοιλιακό λευκό λίπος παρουσίασε πιο σύνθετη απόκριση: μόνο το κρύο ή μόνο η δίαιτα προκάλεσαν μικρές αλλαγές, ενώ ο συνδυασμός τους προκάλεσε πολύ περισσότερες γονιδιακές μεταβολές, χωρίς όμως πλήρη ενεργοποίηση των μονοπατιών σε λειτουργικό επίπεδο.

Γιατί έχουν σημασία τα ευρήματα
Τα αποτελέσματα υποστηρίζουν ότι ο περιορισμός μεθειονίνης αποτελεί έναν πραγματικό διαιτητικό παράγοντα που ενεργοποιεί τη θερμογένεση. Αυξάνει την ενεργειακή δαπάνη, μετατοπίζει τη χρήση καυσίμου στο λίπος και επιτρέπει την απώλεια βάρους ανεξάρτητα από την πρόσληψη τροφής ή τη δραστηριότητα. Το κρύο παραμένει πιο ισχυρό ερέθισμα, αλλά η δίαιτα παρέχει σημαντική αύξηση της ενεργειακής δαπάνης από μόνη της.

Η μελέτη δείχνει επίσης ότι το beige λίπος αναλαμβάνει την επιπλέον καύση ενέργειας, ανεξαρτήτως εάν η ενεργοποίηση προήλθε από τη δίαιτα ή το κρύο, κάτι που μπορεί να έχει μεγάλη σημασία για τη μεταβολική υγεία των ανθρώπων.

Οι ερευνητές προτείνουν ότι τα ευρήματα θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε νέες θεραπείες κατά της παχυσαρκίας, ενεργοποιώντας το σώμα να καίει περισσότερη ενέργεια «αθόρυβα», στο παρασκήνιο. Υποστηρίζουν ότι η κατανάλωση τροφών με χαμηλή περιεκτικότητα σε μεθειονίνη και κυστεΐνη θα μπορούσε να ενισχύσει αυτή τη διαδικασία, και μάλιστα σε συνδυασμό με φάρμακα όπως το Wegovy, η απώλεια βάρους ίσως να ήταν μεγαλύτερη.

Πρακτικές συνέπειες για τη διατροφή και την υγεία
Η έρευνα ανοίγει νέους δρόμους για την υποστήριξη της διαχείρισης βάρους και της μεταβολικής υγείας. Η κατανάλωση τροφών με χαμηλή μεθειονίνη και κυστεΐνη μπορεί να αυξήσει την καθημερινή ενεργειακή δαπάνη. Σε συνδυασμό με θεραπείες που μιμούνται το κρύο, η μέθοδος μπορεί να αυξήσει την καύση λίπους, να μειώσει τα τριγλυκερίδια και τη γλυκόζη και να ενεργοποιήσει το λευκό λίπος σε πιο δραστήρια κατάσταση.

Αν οι μελλοντικές μελέτες επιβεβαιώσουν αντίστοιχα αποτελέσματα στον άνθρωπο, η έρευνα θα μπορούσε να οδηγήσει σε νέα προϊόντα διατροφής, σχέδια διατροφής και θεραπευτικές επιλογές για την παχυσαρκία, εστιάζοντας στο να καίει το σώμα περισσότερη ενέργεια χωρίς επιπλέον κόπο.