Πώς μια τάση στο TikTok γίνεται επικίνδυνη ψευδοεπιστήμη

Στον διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο των beauty trends, κάποιες φορές εμφανίζεται κάτι που μοιάζει περισσότερο με κοινωνιολογικό πείραμα παρά με ρουτίνα περιποίησης. Το «menstrual masking» είναι ένα τέτοιο παράδειγμα. Πρόκειται για την πρακτική κατά την οποία άτομα – κυρίως γυναίκες – εφαρμόζουν εμμηνορροϊκό αίμα στο πρόσωπό τους ως «φυσική μάσκα». Στο TikTok, με hashtags όπως #periodfacemask, χρήστες περιγράφουν το τελετουργικό ως θεραπευτικό, πνευματικό και δήθεν αναζωογονητικό.

Οι υποστηρικτές υποστηρίζουν ότι το εμμηνορροϊκό αίμα περιέχει «θαυματουργές» ουσίες – βλαστοκύτταρα, κυτοκίνες και πρωτεΐνες – που υποτίθεται ότι διεγείρουν την αναγέννηση του δέρματος και λειαίνουν τις λεπτές γραμμές. Συχνά επικαλούνται ιατρικές έρευνες γύρω από το εμμηνορροϊκό αίμα, παραλείποντας όμως μια κρίσιμη λεπτομέρεια: καμία κλινική μελέτη δεν έχει αποδείξει ότι η απευθείας εφαρμογή του στο πρόσωπο βελτιώνει την υφή της επιδερμίδας ή αντιμετωπίζει την ακμή.

Αυτό δεν σημαίνει ότι το εμμηνορροϊκό αίμα στερείται επιστημονικού ενδιαφέροντος. Αντιθέτως, περιέχει ενδομητρικά κύτταρα, πλάσμα αίματος, ορμόνες, σηματοδοτικά μόρια και τα λεγόμενα menstrual stem cells (MenSCs). Τα συγκεκριμένα κύτταρα βρίσκονται τα τελευταία χρόνια στο επίκεντρο της έρευνας της αναγεννητικής ιατρικής. Μελέτες σε επιστημονικά περιοδικά δείχνουν ότι μπορούν να συμβάλλουν στην επούλωση τραυμάτων, στη μείωση της φλεγμονής και στην αποκατάσταση κατεστραμμένων ιστών.

Τι δείχνουν πραγματικά οι έρευνες Πειραματικές εργασίες σε ζωικά μοντέλα έχουν δείξει ότι η μεταμόσχευση κυττάρων που προέρχονται από εμμηνορροϊκό αίμα μπορεί να επιταχύνει σημαντικά την επούλωση δερματικών βλαβών, ιδίως όταν συνδυάζεται με βιομηχανικά «επιθέματα δέρματος». Άλλες ομάδες ερευνητών διαπίστωσαν ότι τα εξωκυτταρικά κυστίδια που προέρχονται από MenSCs μπορούν να προάγουν την αναγέννηση του δέρματος και των αγγειακών δομών και ενδέχεται στο μέλλον να αξιοποιηθούν στη θεραπεία χρόνιων τραυμάτων ή φλεγμονωδών παθήσεων.

Η κρίσιμη διαφορά μεταξύ εργαστηρίου και μπάνιου Το σημείο-κλειδί, ωστόσο, είναι η διάκριση ανάμεσα στο αποστειρωμένο εργαστηριακό περιβάλλον και στο μπάνιο ενός σπιτιού, με ένα κινητό στο χέρι. Το εμμηνορροϊκό αίμα που αποβάλλεται μέσω του κόλπου δεν είναι ένα «αγνό κοκτέιλ βλαστοκυττάρων». Πρόκειται για μείγμα αίματος, αποκολλημένου ενδομητρίου, τραχηλικών και κολπικών εκκρίσεων, καθώς και μικροβιώματος – βακτηρίων και μυκήτων που είναι φυσιολογικά για τον κόλπο αλλά δυνητικά επικίνδυνα για το δέρμα του προσώπου. Όπως επισημαίνουν ειδικοί, μπορεί επίσης να περιέχει παθογόνους μικροοργανισμούς, όπως ο Staphylococcus aureus ή παράγοντες που σχετίζονται με σεξουαλικώς μεταδιδόμενες λοιμώξεις.

Το δέρμα του προσώπου διαθέτει το δικό του προστατευτικό φραγμό και μικροβίωμα. Όταν αυτό διαταράσσεται – με επιθετικά peeling, πίεση σπυριών ή μικροσκοπικές αμυχές – ανοίγει ο δρόμος για μολύνσεις. Και ακριβώς εκεί καθίσταται επικίνδυνη η εφαρμογή μη αποστειρωμένων σωματικών υγρών. Οι δερματολόγοι προειδοποιούν ότι το menstrual masking μπορεί να προκαλέσει ερεθισμούς, επιδείνωση της ακμής και, σε θεωρητικό επίπεδο, σοβαρότερες βακτηριακές ή μυκητιασικές λοιμώξεις. Παρόμοιοι προβληματισμοί εκφράζονται και για άλλες «σωματικές» πρακτικές ομορφιάς, όπως η ουροθεραπεία, η οποία έχει κατ’ επανάληψη απορριφθεί από την ιατρική κοινότητα.

Ο μύθος της σύγκρισης με το “vampire facial” Ένα συχνό επιχείρημα των υποστηρικτών της τάσης είναι η σύγκριση με το λεγόμενο vampire facial, μια αισθητική πράξη κατά την οποία εφαρμόζεται στο πρόσωπο πλάσμα πλούσιο σε αιμοπετάλια (PRP). Εκεί όμως τελειώνει και κάθε ομοιότητα. Το PRP προέρχεται από φλεβικό αίμα, το οποίο φυγοκεντρείται σε αποστειρωμένο σωλήνα ώστε να διαχωριστεί το κλάσμα με αυξημένη συγκέντρωση αιμοπεταλίων. Η εφαρμογή γίνεται υπό ελεγχόμενες συνθήκες και από ειδικευμένο γιατρό. Ακόμη και σε αυτή την περίπτωση, οι επιστημονικές εταιρείες επισημαίνουν ότι το αποτέλεσμα στην αναζωογόνηση του δέρματος είναι μάλλον περιορισμένο και τα δεδομένα όχι απολύτως ξεκάθαρα.

Σε αντίθεση με το PRP, το εμμηνορροϊκό αίμα δεν φιλτράρεται ούτε αποστειρώνεται. Περιέχει ιστικά υπολείμματα και μικροοργανισμούς, στοιχεία που δεν έχουν θέση σε καμία αναγεννητική θεραπεία. Η πρακτική γίνεται ανεξέλεγκτα στο σπίτι, χωρίς γνώση δόσης, σύστασης ή χρόνου εφαρμογής. Πρόκειται, στην ουσία, για ένα πείραμα πάνω στο ίδιο το δέρμα, χωρίς κανέναν επιστημονικό έλεγχο.

Η ψυχολογία πίσω από το trend Η άνοδος του menstrual masking δεν σχετίζεται μόνο με τη βιοχημεία αλλά και με το συναίσθημα. Για πολλές γυναίκες, η εμμηνόρροια παραμένει ένα θέμα φορτισμένο με ντροπή, ταμπού και αρνητικά στερεότυπα. Ορισμένοι δημιουργοί στο TikTok παρουσιάζουν τη μάσκα περιόδου ως πράξη αυτοαποδοχής και τελετουργικό που «γιορτάζει τον κύκλο» και «θεραπεύει τη σχέση με το σώμα». Όμως, όπως έχει επισημανθεί και σε κριτικά σχόλια διεθνών μέσων, η πνευματικότητα συχνά συγχέεται με υπερβολικές υποσχέσεις και ψευδοεπιστήμη.

Παράλληλα, η δημοφιλία της τάσης τροφοδοτείται από τη γενικευμένη τάση προς το «φυσικό» και το «χωρίς χημικά». Την ίδια στιγμή, η κλασική δερματολογία βασίζεται σε τεκμηριωμένα δραστικά συστατικά όπως τα ρετινοειδή, το σαλικυλικό οξύ, η νιασιναμίδη και, πάνω απ’ όλα, η καθημερινή χρήση αντηλιακής προστασίας. Οι διεθνείς επιστημονικές εταιρείες τονίζουν ότι η σωστή υγιεινή, η ενυδάτωση και η συστηματική φροντίδα με αποδεδειγμένα προϊόντα είναι πολύ πιο καθοριστικές για υγιές δέρμα από οποιοδήποτε viral «hack».

Επιστήμη και συμβολισμός σε δύο διαφορετικά επίπεδα Από ιατρική σκοπιά, είναι σημαντικό να διαχωριστούν δύο πράγματα: αφενός η ελπιδοφόρα έρευνα γύρω από τα εμμηνορροϊκά βλαστοκύτταρα για τη θεραπεία τραυμάτων, εγκαυμάτων ή χρόνιων παθήσεων, που διεξάγεται σε αυστηρά ελεγχόμενα περιβάλλοντα, και αφετέρου η οικιακή εφαρμογή εμμηνορροϊκού αίματος στο πρόσωπο, για την οποία δεν υπάρχουν δεδομένα ασφάλειας ή αποτελεσματικότητας.

Η αποδόμηση του στίγματος γύρω από την περίοδο είναι θεμιτή και αναγκαία. Αυτό, όμως, δεν σημαίνει ότι πρέπει να θέτει κανείς σε κίνδυνο την υγεία του δέρματος στο όνομα της αυτοαποδοχής. Όσοι προσεγγίζουν το menstrual masking περισσότερο ως συμβολική πράξη, μπορούν να αναζητήσουν ασφαλέστερες εναλλακτικές, όπως η τήρηση ημερολογίου περιόδου ή η προσαρμογή της καθημερινότητας στον κύκλο.

Και αν το ζητούμενο είναι πράγματι η βελτίωση της επιδερμίδας, η πιο συνετή επιλογή παραμένει η συμβουλή ειδικού και όχι ο αλγόριθμος του TikTok. Οι περισσότερες viral τάσεις ξεθωριάζουν γρήγορα. Τα μικρόβια, όμως, όχι. Το menstrual masking λειτουργεί ως χαρακτηριστικό παράδειγμα του πώς ο συμβολισμός και οι προσωπικές τελετουργίες μπορεί να έχουν αξία, αλλά δεν μπορούν – και δεν πρέπει – να υποκαθιστούν την ιατρική και τη δερματολογία.